Negativna dijalektika
Teodor V. Adorno
Uskoro
Negativna dijalektika (nemački: Negative Dialektik) je knjiga filozofa Teodora V. Adorna iz 1966. godine, u kojoj iznosi kritiku tradicionalne zapadne filozofije i dijalektičkog mišljenja. Adorno tvrdi da je prosvetiteljstvo, sa svojim naglaskom na razumu i napretku, dovelo do dominacije nad prirodom i potiskivanja ljudske individualnosti. U ovom delu razvija koncept negativne dijalektike kao kritiku pozitivne, idealističke dijalektike Hegela i marksističkog dijalektičkog materijalizma koji se iz nje razvio. Negativna dijalektika odbacuje ideju konačne sinteze ili pomirenja, umesto toga ističući važnost održavanja tenzije između kontradiktornih elemenata i suprotstavljanja iskušenju da se pojedinačnosti podrede apstraktnim, totalizujućim konceptima.
Negativna dijalektika (nemački: Negative Dialektik) je knjiga filozofa Teodora V. Adorna iz 1966. godine, u kojoj iznosi kritiku tradicionalne zapadne filozofije i dijalektičkog mišljenja. Adorno tvrdi da je prosvetiteljstvo, sa svojim naglaskom na razumu i napretku, dovelo do dominacije nad prirodom i potiskivanja ljudske individualnosti. U ovom delu razvija koncept negativne dijalektike kao kritiku pozitivne, idealističke dijalektike Hegela i marksističkog dijalektičkog materijalizma koji se iz nje razvio.
Negativna dijalektika odbacuje ideju konačne sinteze ili pomirenja, umesto toga ističući važnost održavanja tenzije između kontradiktornih elemenata i suprotstavljanja iskušenju da se pojedinačnosti podrede apstraktnim, totalizujućim konceptima.
U središtu Adornovog argumenta nalazi se refleksija o Holokaustu i sistematskom istrebljenju Jevreja u Aušvicu, što vidi kao katastrofalni neuspeh racionalnosti prosvetiteljstva i dubok izazov temeljnim postavkama filozofske misli. Tvrdi da iskustvo Aušvica zahteva temeljno preispitivanje zapadne filozofske tradicije i novu formu kritičke teorije koja može da se suoči s etičkim i metafizičkim izazovima koje Holokaust postavlja. Piše da je "Hitler neoslobodjenom čovečanstvu nametnuo novu kategorijalnu zapovest: da svoje misli i postupke usmere tako da se Aušvic ne ponovi, da se ništa slično ne dogodi."
- Broj strana: 416
- Pismo: Latinica
- Povez: Mek
- Godina izdanja: 2025
Teodor V. Adorno
Teodor V. Adorno (rođen kao Teodor Ludvig Vizengrund; 11. septembar 1903 – 6. avgust 1969) bio je nemački filozof, muzikolog i društveni teoretičar.
Adorno je bio istaknuti član Frankfurtske škole kritičke teorije, čiji se rad često povezuje sa misliocima poput Ernsta Bloha, Valtera Benjamina, Maksa Horkhajmera, Eriha Froma i Herberta Markuzea. Za njih su dela Frojda, Marksa i Hegela bila ključna u kritici modernog društva. Kao kritičar fašizma i onoga što je nazivao industrijom kulture, Adornovi spisi – poput Dijalektike prosvetiteljstva (1947), Minima Moralia (1951) i Negativne dijalektike (1966) – imali su snažan uticaj na evropsku Novu levicu.
U periodu kada su egzistencijalizam i pozitivizam bili u modi u Evropi ranog 20. veka, Adorno je razvio dijalektičku koncepciju prirodne istorije, kritikujući dvojne zamke ontologije i empirizma kroz studije o Kjerkegoru i Huserlu. Kao klasično obrazovan pijanista, njegova naklonost prema dvanaesttonskoj tehnici Arnolda Šenbergra dovela ga je do studija kompozicije kod Albana Berga iz Druge bečke škole. Njegova posvećenost avangardnoj muzici oblikovala je njegovo kasnije pisanje i dovela do saradnje s Tomasom Manom na romanu Doktor Faust, dok su obojica živeli u izgnanstvu u Kaliforniji tokom Drugog svetskog rata.
Radeći za novopremesteni Institut za društvena istraživanja, Adorno je sarađivao na uticajnim studijama o autoritarizmu, antisemitizmu i propagandi, koje su kasnije poslužile kao modeli za sociološke studije Instituta u posleratnoj Nemačkoj.
Po povratku u Frankfurt, Adorno je bio uključen u obnovu nemačkog intelektualnog života kroz debate s Karlom Poperom o ograničenjima pozitivističke nauke, kritike Hajdegerovog jezika autentičnosti, pisanje o nemačkoj odgovornosti za Holokaust i nastavak angažmana u pitanjima javne politike. Kao autor polemika u tradiciji Ničea i Karla Krausa, Adorno je davao oštre kritike savremene zapadne kulture.
Adornova posthumno objavljena Teorija estetike, koju je planirao da posveti Semjuelu Beketu, predstavlja vrhunac njegove doživotne posvećenosti modernoj umetnosti. U ovom delu pokušava da poništi "fatalnu razdvojenost" osećanja i razumevanja, koja je dugo dominirala istorijom filozofije, i da uništi privilegiju estetike koja stavlja sadržaj iznad forme i kontemplaciju iznad uranjanja. Adorno je 1965. godine bio nominovan za Nobelovu nagradu za književnost od strane Helmuta Vibroka.
