Gorski vijenac

Najveći spev pisan na srpskom jeziku sa dodatkom Andrićevog eseja "Njegoš kao tragični junak kosovske misli"

Gorski vijenac počinje kao poetska vizija, nastavlja se kao političko-istorijska drama, prelazi dalje u venac epskih slika iz narodnog života, a završava se prizorima zasnovanim na paralelizmu istorijskih zbivanja i filosofskih monologa igumana Stefana. U formalnom pogledu, Gorski vijenac je sinteza svih triju osnovnih rodova poezije s njihovim različitim vrstama i podvrstama, pesnička enciklopedija u kojoj su obuhvaćene sve pesničke forme i svi vidovi crnogorske stvarnosti i istorije. On spada u one izuzetne poetske tvorevine u koje kao da se sleglo sveukupno iskustvo čitavih epoha u životu pojedinih naroda i civilizacija, istorijsko, pesničko i filosofsko.

Jovan Deretić

„Neka bude što biti ne može!” Nigde u poeziji sveta ni u sudbini naroda nisam našao strašnije lozinke. Ali bez tog samoubilačkog apsurda, bez toga, da se paradoksalno izrazimo, pozitivnog nihilizma, bez toga upornog negiranja stvarnosti i očevidnosti, ne bi bila moguća ni akcija, ni sama misao o akciji protiv zla. I u tome je Njegoš potpuno izraz našeg osnovnog i najdubljeg kolektivnog osećanja, jer pod tom devizom, svesno i nesvesno, vođene su sve naše borbe za oslobođenje, od Karađorđa pa do najnovijih vremena.

Ivo Andrić

Moje pleme snom mrtvijem spava,
suza moja nema roditelja,
nada mnom je nebo zatvoreno,
ne prima mi plača ni molitve;
u ad mi se svijet pretvorio,
a svi ljudi pakleni duhovi.