Đulići; Đulići uveoci

U poeziji je često najtajanstvenije ono što je najjednostavnije. Lakše je prilaziti tumačenju poezije koja je od intelekta i mašte, od vizije i melodije, no onoj koja je pretežno osećajna; lakše je tumačiti ono što je strano i čudno no ono što je sasvim naše i prisno. Ostajući uvek „u oblasti svima pristupačnog”, Zmaj baš time čini skoro nepristupačnom tajnu svoga umetničkog stvaranja. Visoki pesnički momenti utiču kod njega kao „pretrpljeni”, toliko on lako prelazi preko njih. I u tome je verovatno jedan deo njegove pesničke tajne. Za njegovu dikciju se može reći da je suviše blaga, da briše slike umesto da ih potencira. Kod njega se ne oseća umetnička volja koja drži žicu u najvišem naponu. Ali zato on ima intimne tonove koji su otkrovenje na svoj način, i slike koje, ostajući svagda u okviru čovečanskog, ponekad progovore prastarim jezikom jednostavnog i bezdanog mita.

Anica Savić Rebac

Generacije su odrastale i emotivno stasavale uz Đuliće (1864), poetsku zbirku u kojoj je Zmaj opevao postepeni razvoj svoje ljubavi prema Ruži Ličanin, njen srećni završetak brakom, kao i prve znake bračne i roditeljske sreće; poetsku zbirku koja i danas ima status „najboljeg kanconijera građanske ljubavne poezije u nas”. U Đulićima uveocima (1882) pak elegičnim tonom opevani su bolest i smrt voljene žene, kao i ostalih pesnikovih milih i dragih: dece, roditelja, sestre, rođaka i prijatelja. Neki od najpotresnijih stihova srpske poezije nalaze se upravo u ovoj zbirci. Zmajeva poezija je ogoljeno pevanje iz srca jednog humaniste, koji čak i u najmračnijim hodnicima svoje duše pronalazi svetlo i zadržava veru u čoveka i budućnost.